Wieś Kościelisko

Wieś Kościelisko znajduje się w województwie małopolskim, powiecie tatrzańskim i jest siedzibą gminy o takiej samej nazwie. Miejscowość dzieli się na 21 osiedli zamieszkiwanych przez około cztery tysiące mieszkańców. Kościelisko składa się z dzielnic, które w przeszłości funkcjonowały jako osady pasterskie: Antałówka, Blachówka, Budzówka, Butorów, Chotarz, Czajki, Górkówka, Gronik, Groń, Karpielówka, Kierpcówka, Kiry, Nędzówka, Pająkówka, Pitoniówka, Rysulówka, Sobiczkowa, Staszelówka, Sywarne, Szeligówka i Wojdyłówka.

NAZWA WSI

Wyżej wymienione osiedla w przeszłości nazywano „polanami”, do czego odnosiła się dawna nazwa Kościeliska – „Polany”. Obowiązywała ona aż do 1843 roku, po czym w nowszych dokumentach zamiennie pojawiają się nazwy „Kościelisko” i „Kościeliska”. Nowa nazwa miejscowości pochodzi od „Doliny Kościeliskiej”, w której jest położona, natomiast etymologia nazwy doliny odnosi się do słowa „kościół”. Wieki temu Kościelisko nazywano państwem, nie wsią (Herrschaft Kościelisko) – ponieważ tak właśnie określano część dóbr zakopiańskich, które znajdowały się na jego terenie.

HISTORIA WSI KOŚCIELISKO

Pierwsze informacje o wsi sięgają początków XVII stuleciu – dokumenty z 1623 roku są dowodem na to, że już wtedy znajdowały się tu pierwsze osady pasterskie. W przeszłości ówczesne „Polany” były połączone z Zakopanem „Drogą Żelazną”, ponieważ na terenie wsi znajdowały się huty żelaza. W późniejszych latach głównie w XVIII wieku lokalni górnicy powoli zaczęli przenosić się ze Starych Kościelisk na wyżej położone polany, co przyczyniło się do rozrostu miejscowości. Zanim w 1867 roku odbyły się pierwsze autonomiczne wybory rad gminnych, Kościelisko razem z Zakopanem tworzyły wspólną osadę. Na powstanie osobnej parafii mieszkańcy wsi musieli jednak poczekać do 1923 roku.

W roku 1902 Kościelisko stało się popularną lokacją turystyczną, ze względu na nowo wybudowane, najnowocześniejsze w całych Tatrach sanatorium dla osób zmagających się z gruźlicą. Ośrodek zdrowotny był prowadzony przez Kazimierza i Bronisławę Dłuskich - siostrę Marii Skłodowskiej-Curie. Ich imieniem, w podziękowaniu za liczne zasługi, nazwano nowy Dom Ludowy w Kościelisku. Co ciekawe w radzie nadzorczej spółki akcyjnej, która zorganizowała sanatorium, zasiadały wybitne osobistości jak Henryk Sienkiewicz, Maria Skłodowska-Curie czy Ignacy Paderewski.

W 1928 roku ośrodek dla osób chorych na gruźlicę został przekształcony w sanatorium wojskowe. Dziś budynek stanowi centrum Wojskowego Zespołu Wypoczynkowego, największego kompleksu wczasowego w regionie. Obok głównego gmachu znajduje się modrzewiowy dom państwa Dłuskich, zwany „Willą z Modrzewia”. W 1933 roku, kiedy gościł w nim Ignacy Mościcki, nazwę zmieniono na „Dworek Prezydencki”. W domu pomieszkiwało wiele sław, między innymi (w ukryciu) pomieszkiwał w nim Józef Piłsudski. W późniejszych latach kompleks wypoczynkowy odwiedziły znane osobistości jak Ryszard Kaczorowski, Wojciech Jaruzelski, Lech Wałęsa czy Aleksander Kwaśniewski.

W latach 70. XX wieku powstała gmina Kościelisko-Witów, która składała się z Kościeliska, Witowa (w którym miała siedzibę), Dzianisza i Chochołowa. W lipcu 1977 roku gmina została zniesiona, a na 1995 rok datuje się początek nowej gminie „Kościelisko”, z której została wyłączona miejscowość Chochołów (przyłączono ją do gminy Czarny Dunajec).

WIEŚ KOŚCIELISKO TURYSTYCZNIE

Miejscowość słynie jako lokalizacja wypoczynkowo-turystyczna, oferując przyjezdnym ponad 30 ośrodków wypoczynkowych i pensjonatów, wiele kwater prywatnych, niedrogich hoteli czy komfortowych willi, w których mogą się zatrzymać. Uzdrowiskowy charakter i dostęp do licznych szlaków górskich oraz wyciągów narciarskich sprawiają, że Kościelisko jest idealnym miejscem zarówno dla turystów lubiących aktywny wypoczynek, jak i tych, którzy chcą w spokoju odetchnąć od codziennego pędu i zadbać o zdrowie.

Zimą Kościelisko przyciąga miłośników nart – na terenie wsi działa wiele wyciągów narciarskich, między innymi na Butorowym Wierchu, Polanie Szymoszkowej, Wyżnej Blichówce czy w przysiółkach Nowe i Czajki. Coś dla siebie znajdą zarówno osoby początkujące, jak i zaawansowani narciarze. W Kościelisku znajduje się również polskie centrum biathlonowe, spełniające warunki profesjonalnych zawodów, a trasy biegowe rozsypane są po terenie całej miejscowości. Turyści, którzy nie są fanami białego szaleństwa, mogą odpocząć w basenach termalnych, które znajdują się w okolicach.

Latem miłośnicy długich spacerów i przejażdżek rowerowych mogą korzystać z licznych szlaków - ich różnorodność pozwoli cieszyć się wyprawą zarówno zaawansowanych zdobywców szczytów, jak i początkujących spacerowiczów. Miłośnicy wysokogórskiej wspinaczki mogą wybrać się w rejon Hali Gąsienicowej, która znajduje się w Tatrach Wysokich. Niezależnie od pory roku, z lokalnych stoków rozpościerają się zapierające dech w piersiach widoki.

Podczas wizyt we wsi Kościelisko warto również zwrócić uwagę na charakterystyczną, regionalną architekturę – jej świetnym przykładem jest kościół pod wezwaniem św. Kazimierza. Drewniany budynek powstał ponad sto lat temu, w 1916 roku. Projektantem witraży w kościele był brat Jana Matejki – Stefan Matejko. Niezwykle cennym zabytkiem budownictwa góralskiego jest również XVIII wieczna chałupa Sabały, znajdująca się na Krzeptówkach.

DOJAZD DO WSI

Kościelisko znajduje się jedynie około 8 minut jazdy samochodem od Zakopanego. Do wsi najlepiej dojechać trasą numer 47 przez Biały Dunajec do Zakopanego, a później ulicą Nędzy-Kubińca. Od strony Czarnego Dunajca przez Chochołów prowadzi trasa numer 958.